آمار فارسی زبانان کانادا

  اولین پژوهشهای ایران شناسی در کانادا نخست در دانشگاه مک گیل ( 1951) و سپس در دانشگاه تورونتو (1961 ) آغاز شد. پیدایی دیگر مراکز ایرانشناسی (مانند مرکز ایران شناسی دانشگاه ویکتوریا) در دانشگاههای کانادا پس از انقلاب اسلامی ایران شکل می گیرند.زبان مادری مهاجران در کشور مقصد مهاجرت هم از سنجه های تعیین کننده ای است که هویت در مهاجرت را رقم می زند. دوری جغرافیایی از زادبوم زبان و تحولات آن، تاثیر زبان کشور مقصد مهاجرت بر زبان مهاجرین، حمایت سامانمند یا نبود این حمایت از حضور زبان مادری مهاجر، که دیگر زبان اقلیت قومی به حساب می آید، از سوی دولتها و ...از عواملی اند که مرگ و زندگی  زبانی را در غربت رقم می زنند. در پژوهش اندکی که در پی می آید نگاهی آماری به حضور زبان فارسی در کانادا انداخته ایم که شناخت این مسئله مقدم خواهد بود بر هر اقدامی از سوی دست اندرکاران. 

1. در کل کانادا

- شمار فارسی زبانان کانادا در دو دورۀ آمارگیری 1996- 2001 و 2001-2006 رشدی 223% نشان می دهد. جزئیات رشد مذکور به شرح زیر است:

1996- 60280 نفر

2001- 94090 نفر

2006- 134060 نفر

 یاد­آوری کنیم که مقولۀ رشد فارسی زبانی در متن رشد کّمی زبانهای قومی در کانادا جای دارد و پدیده­ای در خود نیست؛ از سال 2001 تا سال 2006 شمار مهاجرین جدید کانادا نزدیک به 1.1 میلیون نفر بوده است. تنها 20% این جمعیت به یکی از زبانهای رسمی (فرانسه و انگلیسی) گفتگو می­کرده است. نتیجه آن است که در سال 2006 شمار متکلمین به زبانهای قومی 20.1% کل جمعیت بوده است. پیش از این در سال 2001 این گروه معرف 18% جمعیت کانادا بوده است.

2.  کلان شهرها

 در آماری که در پی می آید، شمار فارسی زبانان کلان شهرهای ونکوور، مونترال، تورنتو و شهر اتاوا در نظر گرفته شده است. در سال 2006  شمار فارسی زبانان این شهرها 79% (105690 نفر) کل فارسی زبانان بوده است.  ناگفته نماند که تمرکز فارسی زبانها در کلان شهرها رشد رو به تزایدی داشته است. در سال 2001  تنها   46%  ( 43405 نفر) آنان در این شهرها بوده اند.به نظر می­رسد که برنامه های کلان فرهنگی تنها در این شهرها می تواند پا بگیرید و ماندگار بماند.

- در سال 2006 در ونکوور، درمیان 10 زبان قومی رتبۀ نخست، مهمترین زبانهای قومی زبانهای چینی (38%) و پنجابی (14.2%) هستند. آخرین رتبه به زبان ایتالیایی (2.1%) تعلق دارد. زبان فارسی با 27600 نفر در رتبۀ هفتم (3.2%) قرار دارد. شمار کل متکلمین به زبانهای قومی در این شهر 862940 نفرند.

 در سال 2001 شمار فارسی زبانان این شهر 10535 نفر بوده است.

  - در سال 2006 در اتاوا، درمیان 10 زبان قومی رتبۀ نخست، مهمترین زبانهای قومی عربی (16.2%) و چینی (14.1%) هستند. زبان فارسی با 6115 متکلم آن در آخرین رتبه (3.2%) قرار دارد. شمار کل متکلمین به زبانهای قومی در این شهر 190925 نفرند.

در سال 2001 شمار فارسی زبانان این شهر 4225 نفر بوده است.

 - در سال 2006 در مونترال، درمیان 10 زبان قومی رتبۀ نخست، مهمترین زبانهای قومی ایتالیایی (16%) و عربی (14%) هستند. آخرین رتبه به زبان روسی (2.3%) تعلق دارد. در همین سال شمار فارسی زبانان 15045 نفر است. شمار کل متکلمین به زبانهای قومی در این شهر 783210 نفرند.

در سال 2001 شمار فارسی زبانان این شهر 4880 نفر بوده است.

- در سال 2006 در تورنتو، درمیان 10 زبان قومی رتبۀ نخست، مهمترین زبانهای قومی زبانهای چینی (19%) و ایتالیایی (8.8%) هستند. آخرین رتبه به زبان روسی (3%) تعلق دارد. . در همین سال شمار فارسی زبانان 56930 نفر است.  شمار کل متکلمین به زبانهای قومی در این شهر 2209325 نفرند.

 در سال 2001 شمار فارسی زبانان این شهر 23765 نفر بوده است.

3. زبانهای قومی و متغیر سن (در سال 2006)

آمار تفکیک شده­ای از گروه سنی فارسی زبانان مهاجر در دست نیست. اگر این گروه زبانی را تابعی از گرایش آماری کل گروههای زبانی مهاجرین کانادا، که زبان مادریشان انگلیسی و فرانسه نیست، در نظر بگیریم، نتایج زیر در استانهایی که بیشترین شمار مهاجرین را در بر می گیرند و کلان شهرها را نیز شاملند به دست می آید:

- گروههای سنی 10-14 سال و 15-19 سال در هر سه استان کم شمارترین گروههایند. سن غالب مهاجرین و شمار کم فرزندان خانواده­های مهاجر می توانند علل این مسئله باشند.

- گروههای سنی 35-39، 40-44 و 45-50 سال در استانهای بریتیش کلمبیا و انتاریو از پر شمارترین گروههای سنی متکلمین زبانهای قومی­اند. در استان کبک، پرشمارترین گروههای سنی از گروه 30-34 ساله ها آغاز می­شود و گروههای 35-39 و 40-44 ساله ها را شامل می شوند. شاید غالب بودن زبان فرانسه در کبک و حضور آن در کشورهای آفریقای شمالی مهاجرت در سنین پایینتر را، نسبت به دیگر ایالتها، برای برخی مهاجرین بویژه عرب زبانها آسانتر کرده است.

- در این هر سه استان، شمار گروههای سنی 45 به بالا افت آماری محسوسی را نشان می دهد که بخشی از آن، جدا از مرگ ومیرهای طبیعی، می تواند به پدیدۀ بازگشت این مهاجرین به سرزمینهای پدری باشد.

نبود یا شمار کم مراکز فرهنگی مهاجرین ویژۀ گروههای سنی 10-20 سال و تنوع فراوان مراکزی که گروههای سنی 30 سال به بالا را پوشش می دهند، قطعا تابعی از این توزیع آماری است که از آن گفتیم.

4. مراکز آموزش زبان فارسی

مراکزی که به آموزش زبان فارسی می پردازند به 3 گروه تقسیم می شوند؛ مراکز دانشگاهی، مدارس زبان فارسی به عنوان زبان اقلیتی قومی، مدارس رسمی ایرانی. در زمینۀ آموزش زبان فارسی در موًسسات خصوصی زبان آموزی آماری به دست نیاوردیم. این موسسات می توانند گروه چهارم در فارسی آموزی به شمار آیند.

4.1. دانشگاهها

در زمینۀ آموزش زبان فارسی در مراکز دانشگاهی به چند مورد باید اشاره کرد:

- فارسی آموزی تنها در مراکزی به نام ایرانشناسی برگزار نمی گردد و زیر گروه گروههای آموزشی دیگری مانند «پژوهشهای ادیان» قرار دارد. فارسی آموزی در دانشگاه مک گیل یکی از این نمونه هاست.

- گروههای ایران شناسی الزاماً برنامه ای به نام آموزش زبان فارسی ندارند، مثلاً گروه ایرانشناسی دانشگاه کنکوردیا.[2]

4.2. مدارس دولتی ایرانی

بنا به آمار رسمی ، 15 مدرسۀ ایرانی به کار آموزش زبان فارسی، در کنار سایر دروس رسمی مدارس ایران، می پردازند. دانش آموزان این مدارس همان برنامه های درسی ایران را در مقاطع مختلف طی می کنند و مدرک رسمی می گیرند.

4.3. کلاسهای زبان اقلیتهای مهاجر

ایرانیان مهاجر بسان دیگر اقلیتهای قومی مدارسی را تاسیس کرده اند که به آنها «مدرسه­های شنبه» گفته می­شود. همچنان که از نامشان پیداست، این مدارس تنها روزهای شنبه تشکیل می­شوند و آموزش زبان قومی پایه­ای­ترین فعالیت آموزشی آنهاست. فارسی آموزان این مدارس عموماً در رده های سنی 7 تا 14 ساله­اند. گاهی فارسی آموزی بزرگسالان غیر ایرانی هم در برنامه های درسی قرار می گیرد.

و در پایان

ناگفته نماند که توان یافتن و یا تضعیف زبان و مراکز آموزش زبان اقلیتها، افزون بر حضور آنان در کشورهای مقصد مهاجرت، تابعی از توانایی های کشور مبدا در زمینه های گوناگون نیز هست. رشد بی سابقۀ حضور زبانهای چینی و مراکز آموزش آنها نمونۀ آن و برآمد بی چون و چرای قدرت اقتصادی چین در صحنه­های بین المللی است.